कुमारसम्भवस्य पञ्चमसर्गस्य सारांशः (need editing)
कुमारसम्भवम् महाकवेः कालिदासस्य प्रख्यातम् महाकाव्यम् अस्ति। अस्मिन् 17 सर्गाः सन्ति, यद्यपि 8 सर्गाः एव कालिदासेन विरचिताः।
पञ्चमसर्गे उमा शिवस्य प्राप्त्यार्थं तपस्या निमित्तं मातुः आज्ञां प्राप्नोति। सा फलोदयपर्यन्तं साधनां कर्तुमिच्छति। माता-पितरौ तां वारयति स्म। तथापि सा अन्तिमपर्यन्तं निश्चयचित्तेन तपस्यां निमग्ना भवति। तदर्थं बहु कष्टमपि सह्यति। तस्याः तपस्यायां सन्तुष्टं भुत्वा वटुवेशेन शिवः तस्या समीपमागच्छति शवस्यैव अवगुणान् उक्त्वा तस्याः मनं तस्मात् दूरी कर्तुं प्रयत्नं करोति। परन्तु उमा तस्याः अभीष्टस्य देवस्य उद्वेगजनकं निन्दां श्रुत्वाSपि विचलितः न भवति परन्तु उग्रतया तीक्ष्णतया च वटोः सर्वारोपाणां समुचितं प्रत्युत्तरं ददाति। पश्चात् प्रसन्नं भुत्वा शिवः उमा समीपे साक्षात् प्रकटं भवति उमां आशीर्वादं ददाति च।
सर्गेSस्मिन् विषयानुक्रमणिका एतादृश्यस्ति यथा - स्मरविनाशेन हरप्राप्तिविषयकाशाया हतत्वात् पार्वतीविषादवर्णनम्। तपश्चर्यात्यागाय पार्वतीं प्रति मेनकाकर्तृकोपदेशः । हिमवदन्तिके सखीमुखेन पार्वतीमनोरथाभिधानम् । तपस्तप्तुं सख्या सह पार्वत्याः गौरीशिखरप्रयाणम् । पार्वत्यास्तात्कालिकस्वरूपवर् णनम् । पार्वतीतपसा प्रसन्नीभूतस्य ब्रह्मचारीस्वरूपस्य शिवस्य तत्रागमनम् । ब्रह्मचारीकर्तृकहरनिन्दातो गौर्यास्तपसो निवृत्युद्योगः । पार्वतीकर्तृकशिवप्रशंसा-वर्णनम् । हरविषये स्वाभिप्रायप्रकाशः । पार्वत्यग्रे शिवस्य निजस्वरूपधारणम्।
पञ्चमसर्गे उमा शिवस्य प्राप्त्यार्थं तपस्या निमित्तं मातुः आज्ञां प्राप्नोति। सा फलोदयपर्यन्तं साधनां कर्तुमिच्छति। माता-पितरौ तां वारयति स्म। तथापि सा अन्तिमपर्यन्तं निश्चयचित्तेन तपस्यां निमग्ना भवति। तदर्थं बहु कष्टमपि सह्यति। तस्याः तपस्यायां सन्तुष्टं भुत्वा वटुवेशेन शिवः तस्या समीपमागच्छति शवस्यैव अवगुणान् उक्त्वा तस्याः मनं तस्मात् दूरी कर्तुं प्रयत्नं करोति। परन्तु उमा तस्याः अभीष्टस्य देवस्य उद्वेगजनकं निन्दां श्रुत्वाSपि विचलितः न भवति परन्तु उग्रतया तीक्ष्णतया च वटोः सर्वारोपाणां समुचितं प्रत्युत्तरं ददाति। पश्चात् प्रसन्नं भुत्वा शिवः उमा समीपे साक्षात् प्रकटं भवति उमां आशीर्वादं ददाति च।
सर्गेSस्मिन् विषयानुक्रमणिका एतादृश्यस्ति यथा - स्मरविनाशेन हरप्राप्तिविषयकाशाया हतत्वात् पार्वतीविषादवर्णनम्। तपश्चर्यात्यागाय पार्वतीं प्रति मेनकाकर्तृकोपदेशः । हिमवदन्तिके सखीमुखेन पार्वतीमनोरथाभिधानम् । तपस्तप्तुं सख्या सह पार्वत्याः गौरीशिखरप्रयाणम् । पार्वत्यास्तात्कालिकस्वरूपवर्
Comments
Post a Comment
Thanks for your response.